Γονιδιακός Έλεγχος 13 Προδιαθεσικών Γενετικών Παραγόντων για Θρομβοφιλία και Θρομβοεμβολική Νόσο (VTE)
Οι καρδιαγγειακές παθήσεις (Cardiovascular Diseases, CVD) είναι συνήθεις, αλλά σε πολλές περιπτώσεις μπορούν να αποφευχθούν. Η αθηροσκλήρωση και η θρομβοεμβολική νόσος (VTE) είναι οι δύο κύριες μορφές τους και προκαλούνται μέσω πολύπλοκων αλληλεπιδράσεων γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Ο έλεγχος των γενετικών πολυμορφισμών και η κατάλληλη προφύλαξη μπορούν να μειώσουν σημαντικά τον κίνδυνο των παθήσεων αυτών.
Μία σειρά γενετικών παραγόντων που ελέγχονται είναι η εξής: Καταρχήν, η μετάλλαξη FV Leiden (G1691A,R506Q) αντιπροσωπεύει τον κυριότερο γενετικό παράγοντα κινδύνου κληρονομικής θρομβοφιλίας οδηγώντας σε αντίσταση στην ενεργοποιημένη πρωτεΐνη C και εμφανίζεται στο 20-50 % των ασθενών με φλεβική θρόμβωση. Επιπλέον, η μετάλλαξη FV R (H1299R) αποτελεί ήπιο παράγοντα κινδύνου θρόμβωσης αυξάνοντας την επικινδυνότητα καρδιαγγειακών παθήσεων σε φορείς FV Leiden. Η μετάλλαξη στο γονίδιο που κωδικοποιεί για την Προθρομβίνη (Prothrombin, PTH, Factor II) G20210GA, αυξάνει τα επίπεδα αυτής τριπλασιάζοντας τον κίνδυνο θρόμβωσης στους φορείς και, επίσης, δρα συνεργιστικά με τη μετάλλαξη FV Leiden. Οι μεταλλάξεις MTHFR C677T και MTHFR Α1298C μειώνουν την ενεργότητα του αντίστοιχου ενζύμου με αποτέλεσμα την αύξηση των επιπέδων ομοκυστεΐνης στο πλάσμα, παρούσια μειωμένων επιπέδων φυλλικού οξέως. Σε αντιδιαστολή, τo L αλληλόμορφο της μετάλλαξης V34L στο γονίδιο που κωδικοποιεί για τον Παράγοντα ΧΙΙΙ (Factor XIII V34L) δρα προστατευτικά έναντι των επεισοδίων φλεβικής θρόμβωσης. Ακόμη, ο πολυμορφισμός 4G του γονιδίου που κωδικοποιεί για τον αναστολέα του ενεργοποιητή του πλασμινογόνου (Plasminogen Activator Inhibitor 1, PAI-1 4G/5G) σχετίζεται με αύξηση της μεταγραφικής ενεργότητας αυτού και θεωρείται παράγοντας κινδύνου για φλεβική θρόμβωση, έμφραγμα του μυοκαρδίου και καθ’έξην αποβολές. Επιπροσθέτως, ο πολυμορφισμός R3500Q στο γονίδιο της απολιποπρωτεΐνης Β (Apolipoprotein B, Apo B R3500Q) αποτελεί μία σπάνια αλλά επικρατής μεταλλαγή που σχετίζεται με σοβαρής μορφής υπερχοληστερινεμία και υψηλό κίνδυνο αθηροσκλήρωσης. Η απολιποπρωτεΐνη Ε διαθέτει τρεις διαφορετικές ισομορφές Ε2, Ε3 και Ε4 (Apolipoprotein E, Apo Ε E2/E3/E4). Το αλληλόμορφο E4 προκαλεί αύξηση των επιπέδων LDL και ολικής χοληστερόλης στο αίμα και σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο πρόωρης εμφάνισης εμφράγματος του μυοκαρδίου, κυρίως σε καπνιστές. Επίσης, ο γονότυπος Ε4/Ε4 προδιαθέτει για εμφάνιση Alzheimer. Η μετάλλαξη -455G>A στο γονίδιο του β-ινωδογόνου (beta-Fibrinogen, FGB -455G>A) προκαλεί αύξηση των επιπέδων της αντίστοιχης πρωτεΐνης στο πλάσμα με αποτέλεσμα τον υψηλό κίνδυνο πρόωρου εμφράγματος και ισχαιμικού επεισοδίου, ενώ παρόμοια δράση εμφανίζει και η ισομορφή HPA1b (Human Platelet Antigen 1, HPA1a/b, GpIIIa, integrin beta 3 L33P), κυρίως σε καπνιστές. Επιπλέον, η παρουσία της 287 ζευγών βάσεων μήκους έλλειψης στο γονίδιο του μετατροπέα της αγγειοτενσίνης {I/D Angiotensin-Converting Enzyme, ACE 287 bp insertion/deletion (I/D)} σχετίζεται με αυξημένη ενεργότητα αυτής και αποτελεί παράγοντα κινδύνου εμφράγματος σε ηλικιωμένα άτομα και καπνίστες. Τέλος, η μετάλλαξη GPIa C807T (HPA5) επιδρά στον αριθμό υποδοχέων αιμοπεταλίων και συγκεκριμένα τα αλληλλόμορφα 807C και 807T σχετίζονται με χαμηλά και υψηλά επίπεδα έκφρασης αυτού, αντίστοιχα. Επομένως, επηρεάζεται η ικανότητα διασύνδεσης μεταξύ αιμοπεταλίων και κολλαγόνου τύπου Ι και αυξάνεται ο κίνδυνος εμφράγματος και στεφανιαίας νόσου.
Η παρουσία της κατάστασης υπερπηκτικότητας δεν συνεπάγεται ότι ο ασθενής θα παρουσιάσει θρομβωτικό επεισόδιο, αλλά υποδεικνύει ότι το άτομο εμφανίζει αυξημένο κίνδυνο για θρόμβωση, ειδικά όταν εμπλέκονται και άλλοι παράγοντεςτης τριάδας του Virchow. Η κληρονομική θρομβοφιλία πρέπει να ερμηνεύεται όχι σύμφωνα με την ανεύρεση γενετικών πολυμορφισμών που έχουν ενοχοποιηθεί για θρομβοφιλική διάθεση αλλά ως συνδυασμός περισσοτέρων παραγόντων, καθώς η εκδήλωση της θρόμβωσης είναι πολυπαραγοντικό φαινόμενο. Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι για να εκδηλώσει κάποιος θρομβωτικό επεισόδιο, θα πρέπει να συνυπάρχουν ταυτόχρονα δύο ή περισσότερα αίτια θρομβοφιλίας, είτε αυτά
είναι κληρονομικά είτε επίκτητα.