4 Φεβρουαρίου Παγκόσμια ημέρα έναντι του Καρκίνου

Ο καρκίνος είναι μια από τις συχνότερες και σοβαρότερες ασθένειες που πλήττει κυρίως τις ανεπτυγμένες χώρες. Γνωστός από την αρχαιότητα, όπου πρώτος ο Ιπποκράτης απέδωσε τον όρο αυτόν για να περιγράψει το μόρφωμα με την προβάλλουσα αγγείωσή του, που θύμιζε καβούρι.

Τι είναι ο καρκίνος;

Ο καρκίνος χαρακτηρίζεται από την ανεξέλεγκτη διαίρεση κυττάρων σε κάποιο σημείο του σώματος και την απώλεια της κλασικής τους μορφολογίας.

Τα καρκινικά κύτταρα δύναται αθροιζόμενα να σχηματίσουν μάζες (κακοήθεις όγκοι) με ενδεχόμενη βλάβη υγιούς ιστού και παρεμπόδιση της φυσιολογικής λειτουργίας του οργάνου στο οποίο αναπτύσσονται.

Υπάρχουν διάφοροι τύποι καρκίνου και συνήθως ονομάζονται από το όνομα του οργάνου προέλευσης.

Τι ονομάζουμε μετάσταση;

Ο όρος περιγράφει τη δυνητική διασπορά των καρκινικών κυττάρων πέρα από το όργανο αρχικής νόσησης, σε γειτονικούς ιστούς, λεμφαδένες ή και απομακρυσμένα όργανα δια μέσου της αιματικής ή λεμφικής κυκλοφορίας.

Που αποδίδεται η αυξημένη συχνότητα εμφάνισης του καρκίνου από τον 20ο αιώνα και έπειτα;

Σε μεγάλο βαθμό οφείλεται σε επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες, κακή ποιότητα διατροφής και στην αύξηση του μέσου όρου ηλικίας, καθώς σοβαρές θανατηφόρες λοιμώξεις του παρελθόντος έχουν περιοριστεί με την πρόοδο της ιατρικής επιστήμης και πολλά είδη καρκίνου αναπτύσσονται σε μεγαλύτερες ηλικίες.

Είναι μεταδοτική ασθένεια ο καρκίνος;

Υπάρχουν λοιμώδεις παράγοντες που μπορεί να επιφέρουν την ανάπτυξη καρκίνου στα όργανα που προσβάλλουν π.χ ιός της ηπατίτιδας Β ή κάποιος τύπος ιού ανθρωπίνων θηλωμάτων HPV,αλλά η νόσος αυτή καθαυτή δεν είναι μεταδοτική.

Είναι πάντα κληρονομικός;

Δεν είναι ασύνηθες ένα ή και περισσότερα άτομα της ίδιας οικογένειας να νοσήσουν από καρκίνο καθώς γενικά πλέον η συχνότητα εκδήλωσής του είναι αυξημένη (νοσούν 1 στους 3 ανθρώπους σε κάποια στιγμή της ζωής τους).

Δεν είναι απαραίτητα κληρονομήσιμη ασθένεια (δηλ να αποδίδεται σε γενετική προδιάθεση), αλλά το αποτέλεσμα και άλλων παραγόντων π.χ περιβαλλοντικών.

Όπου υπάρχει κληρονομική προδιάθεση εκδηλώνεται συχνά με τον ίδιο τύπο καρκίνου σε συγγενείς.

Υπάρχει δυνατότητα πρόληψης της εκδήλωσης της νόσου;

Όπως ισχύει για όλες τις ασθένειες ο συστηματικός έλεγχος αυξάνει τις πιθανότητες για διάγνωση μιας προ-καρκινωματώδους κατάστασης ή την ευαισθητοποίηση του ατόμου για περιορισμό επιβαρυντικών παραγόντων που μπορεί να οδηγήσουν σε κακοήθη νόσο (π.χ να τροποποιήσει συνήθειες που είναι κοινώς γνωστόν ότι είναι επιζήμιες).

Όταν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό με καρκίνο είναι σκόπιμο να ελέγχεται το άτομο στοχευμένα για αυτή την ασθένεια. Στους ελέγχους αυτούς συμπεριλαμβάνονται και γενετικές εξετάσεις που προσδιορίζουν αν το άτομο είναι φορέας παθολογικών γονιδίων (π.χ έλεγχος για μεταλλαγμένο γονίδιο BRCA σε ιστορικό καρκίνου του μαστού στην οικογένεια).

Παράλληλα, το άτομο οφείλει να ελέγχεται συστηματικά με εξετάσεις που ανακαλύπτουν κακοήθειες με αυξημένη επίπτωση στην ηλικία που βρίσκεται ανάλογα με το φύλο του.

Ποιοι βασικοί έλεγχοι συμβάλλουν στην αποτροπή εκδήλωσης καρκίνου ή περιορισμού του;

Όσον αφορά τον γενικό γυναικείο πληθυσμό

• Σεξουαλικά ενεργείς γυναίκες που δεν αλλάζουν με αυξημένη συχνότητα συντρόφους και χρησιμοποιούν προφυλάξεις, αρκεί να ελέγχονται ετησίως γυναικολογικά.

Σύμφωνα με τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες, για την ανίχνευση προκαρκινικών και καρκινικών δυσπλασιών του τραχήλου της μήτρας, συνιστάται ως έλεγχος πρώτης γραμμής για γυναίκες ηλικιών 30 έως 65, η εκτέλεση της Δοκιμασίας Παπανικολάου/κυτταρολογικής εξέτασης υγρής φάσης (PAP test/ Liquid based Cytology ) σε συνδυασμό με τη μέθοδο μέτρησης ιϊκου φορτίου για στελέχη του ιού ανθρωπίνων θηλωμάτων  αυξημένου κινδύνου (HPV DNA test). Επί απόδοσης αρνητικών αποτελεσμάτων, μπορεί να αποκλειστεί με ασφάλεια το ενδεχόμενο ανάπτυξης καρκίνου του τραχήλου της μήτρας που οφείλεται σε τέτοια στελέχη για τα επόμενα 5 χρόνια!

• Να μην αμελείται ο έλεγχος των μαστών (αυτοεξέταση, κλινικά από ιατρό σε ύπαρξη συμπτωμάτων και απεικονιστικά).

-σε ηλικία < 40 ετών ο απεικονιστικός έλεγχος γίνεται επι συμπτωματολογίας και με υπερηχογράφημα

-σε ηλικία 40 – 50 ετών ενδείκνυται να υποβάλλεται η γυναίκα ετησίως σε μαστογραφία

-σε ηλικία > 50 ετών η μαστογραφία μπορεί να πραγματοποιείται ανά διετία

Όσον αφορά τον ανδρικό πληθυσμό

1. από τα 40 έτη προτείνεται να ξεκινά ο έλεγχος για καρκίνο του προστάτη με μέτρηση PSA (προστατικό αντιγόνο). Η συχνότητα επανελέγχου από την ηλικία αυτή και έπειτα διαφοροποιείται ανάλογα με τα εργαστηριακά ευρήματα και την ύπαρξη ή όχι συγγενούς με εκδήλωση αυτού του καρκίνου
2. σε ελεύθερο ιστορικό προτείνεται ο επανέλεγχος ανά τριετία έως τα 50 έτη
3. μετά τα 50 έτη όλοι οι άνδρες, με ή χωρίς οικογενειακό ιστορικό, χρειάζεται να ελέγχουν ετησίως το PSA και να υποβάλλονται και σε δακτυλική εξέταση
4. από την ηλικία των 70 ετών και έπειτα και εφόσον το PSA είναι χαμηλό και σταθερό σε σχέση με τις προηγούμενες μετρήσεις, η παρακολούθηση γίνεται σε αραιότερα διαστήματα.

Και τα δυο φύλα αφορά ο προληπτικός έλεγχος για καρκίνο του παχέος εντέρου

Γίνεται με κολονοσκόπηση και ο έλεγχος ατόμων χωρίς οικογενειακό ιστορικό  και χωρίς ατομικό ιστορικό νόσων του εντέρου που θεωρούνται προκαρκινωματώδεις (π.χ ελκώδης κολίτιδα) πρέπει να ξεκινά στην ηλικία 45-50 ετών.

Τι ονομάζουμε καρκινικούς δείκτες και κατά πόσο αυτοί είναι χρήσιμοι στον προληπτικό εργαστηριακό έλεγχο;

Καρκινικούς δείκτες ονομάζουμε  ουσίες (π.χ ορμόνες, ένζυμα, αντιγόνα) που μπορεί να ανιχνευθούν και να μετρηθούν σε διάφορα βιολογικά υγρά και σχετίζονται με την παρουσία κακοήθειας.

Δεν είναι υποχρεωτικά προϊόντα μόνο κακοήθων κυττάρων, αλλά μπορεί απλώς να παράγονται από τον όγκο σε μεγαλύτερες ποσότητες από ότι από φυσιολογικά κύτταρα.

Χρησιμεύουν κυρίως για την παρακολούθηση της εξέλιξης της νόσου και της θεραπευτικής αποτελεσματικότητας, και  ΔΕΝ πρέπει να περιλαμβάνονται στον προληπτικό εργαστηριακό έλεγχο.

Πως μπορούμε να τροποποιήσουμε τον τρόπο ζωής μας ώστε να μειώσουμε τις πιθανότητες ανάπτυξης κακοήθειας;

Προς την κατεύθυνση αυτή συμβάλλει

• η συστηματική γυμναστική
• η διατήρηση σωματικού βάρους σε φυσιολογικά για την ηλικία και φύλο πλαίσια
• η καλή διατροφή (μεσογειακή δίαιτα, αποφυγή επεξεργασμένων τροφών και περιορισμένη κατανάλωση αλκοόλ)
• η αποφυγή καπνίσματος
• η αποφυγή δραστηριοποίησης σε περιβάλλοντα με έντονους ρύπους
• η αποφυγή συστηματικής πολύωρης έκθεσης σε έντονη ηλιακή ακτινοβολία
• η υγιής σεξουαλική συμπεριφορά (όχι τακτικές εναλλαγές συντρόφων και συνευρέσεις με προφύλαξη)

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να απευθυνθείτε σε βιοπαθολογικό ιατρείο της περιοχής σας που υπάρχει στο www.Vriskodiagnostiko.gr