Ευλογιά των πιθήκων

Η εμφάνιση περιστατικών ευλογιάς των πιθήκων, σε μη ενδημικές χώρες του Δυτικού Ημισφαιρίου (Ηνωμένο Βασίλειο, Πορτογαλία, Ισπανία κ.α), μονοπωλεί το τελευταίο διάστημα την επικαιρότητα.

Στη χώρα μας δεν έχει διαγνωστεί μέχρι στιγμής κρούσμα με την επίμαχη λοίμωξη, ενώ ύποπτα περιστατικά αποδείχθηκε ότι ήταν περιπτώσεις ανεμευλογιάς. Όπως ήταν αναμενόμενο και ως οφείλει, ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας της χώρας μας βρίσκεται σε ετοιμότητα και σε συνεργασία με ευρωπαϊκούς φορείς δημόσιας υγείας και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις.

Τι ονομάζουμε ευλογιά πιθήκων;

Η ευλογιά των πιθήκων αποτελεί ιογενή εξανθηματική ζωονόσο, συνήθως αυτοϊούμενη, που ομοιάζει της ανεμευλογιάς και ενδημεί σε δασικές περιοχές της Δυτικής και Κεντρικής Αφρικής. Προκαλείται με μόλυνση από τον ομώνυμο ιο, μέλος της ορθοποξικής οικογένειας (Orthopox). Είναι συγγενικός με τον ιο της ευλογιάς, μιας νόσου που έχει εκριζωθεί από τον πλανήτη από το 1980 μετά από την επιτυχημένη εφαρμογή ενός παγκόσμιου προγράμματος εμβολιασμού.

Πως γίνεται η μετάδοση της λοίμωξης;

Ο πίθηκος και ο άνθρωπος χαρακτηρίζονται ως περιστασιακοί ξενιστές, ενώ εικάζεται ότι οι βασικοί υποδοχείς αποτελούν τα τρωκτικά. Για την πρώτη μάλιστα καταγεγραμμένη έξαρση εκτός Αφρικής, η οποία συνέβη στις ΗΠΑ το 2003, ενοχοποιήθηκαν μολυσμένα τρωκτικά από τη Δυτική Αφρική που μεταφέρθηκαν εκ παραδρομής με τα μέσα μεταφοράς.

Η μετάδοση της νόσου στον άνθρωπο μπορεί να γίνει από ζώο που έχει μολυνθεί ή από άλλο άτομο. Τυπικά ο άνθρωπος μολύνεται από ζώο – θήραμα που φέρει τον ιό (ζωνταντό ή νεκρό) όταν έρχεται σε επαφή με τα σωματικά του υγρά (π.χ αίμα) ή τραύματα του δέρματος/ βλεννογόνων του ή μετά από δήγμα αυτού ή κατανάλωση κρέατός του που δεν έχει μαγειρευτεί επαρκώς.

Πιστεύεται ότι η μετάδοση από άτομο σε άτομο είναι χαμηλής μεταδοτικότητας και σχετικά περιορισμένης κλίμακας. Μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω μεγάλων αεροσταγονιδίων σε παρατεταμένη επαφή πρόσωπο με πρόσωπο ή μέσω επαφής με εκκρίσεις, ανοιχτές πληγές ή αμυχές του πάσχοντος (σύνηθες κατά την σεξουαλική πράξη). Η διαπλακουντιακή μετάδοση από τη μολυσμένη μητέρα στο έμβρυο θεωρείται πιθανή, όπως και η μόλυνση από επιφάνειες αντικειμένων πρόσφατα μολυσμένων, με υλικό που προήλθε από δέρμα/βλεννογόνους του πάσχοντος.

Πως εκδηλώνεται;

Το διάστημα που μεσολαβεί από τη μόλυνση έως την κλινική εκδήλωση της νόσου (περίοδος επώασης) είθισται να είναι 6 έως 13 ημέρες, αλλά δύναται να φτάσει μέχρι και τις 3 εβδομάδες.

Η νόσος δεν εκδηλώνεται πάντα με συμπτώματα και όταν υπάρχουν αυτά διαρκούν συνήθως 2 έως 4 εβδομάδες. Η τυπική κλινική εικόνα ενός ύποπτου κρούσματος χαρακτηρίζεται από οξεία έναρξη εμπύρετου (> 38 0 C ), έντονο πονοκέφαλο, λεμφαδενοπάθεια (διόγκωση λεμφαδένων), οσφυαλγία/ ραχιαλγία, μυαλγίες και έντονη κακουχία, ακολουθούμενη από την εμφάνιση εξανθήματος (1-3 ημέρες μετά την εμφάνιση πυρετού) που συνοδεύεται από κηλιδοβλατιδώδεις δερματικές βλάβες, οι οποίες εξελίσσονται σε φυσσαλίδες με υγρό και σε εφελκίδες (αποξηραμένη βλάβη σε αποδρομή). Το εξάνθημα αυτό ξεκινά συνήθως από το πρόσωπο και επεκτείνεται στον κορμό, στις παλάμες και στα πέλματα. Δύνανται να εκδηλωθούν βλάβες και στον στοματικό βλεννογόνο, στα μάτια (επιπεφυκότας, κερατοειδής) και στα γεννητικά όργανα.

Χαρακτηριστικό γνώρισμα που διαφοροποιεί τη λοίμωξη αυτή από την ανεμευλογιά είναι η εκδήλωση της προαναφερόμενης λεμφαδενοπάθειας, η οποία δεν παρατηρείται στη δεύτερη περίπτωση, όπως και ο τρόπος που εκδηλώνεται το εξάνθημα. Στην ανεμευλογιά τυπικά παρατηρούνται δερματικές βλάβες και στο τριχωτό της κεφαλής εκτός από το υπόλοιπο σώμα. Κατά την παρατήρηση δε, διαπιστώνεται ότι οι βλάβες βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια εξέλιξης και επούλωσης, ενώ στην ευλογιά των πιθήκων βρίσκονται σε παρόμοιο στάδιο. Επιπρόσθετα, σε αντίθεση με την ανεμευλογιά η συγκεκριμένη λοίμωξη χαρακτηρίζεται από σαφέστερα χαμηλότερη μεταδοτικότητα από άτομο σε άτομο και ποσοστά θνησιμότητας, ενώ πολύ συχνά αναφέρεται στο ιστορικό πρόσφατο ταξίδι σε χώρα της Αφρικής που ενδημεί η νόσος ή επαφή με άτομο που το πραγματοποίησε.

Από τι εξαρτάται η σοβαρότητα της κλινικής εκδήλωσης;

Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων εξαρτάται από διάφορους παράγοντες. Σε αυτούς συγκαταλέγονται το πόσο λοιμογόνο είναι το συγκεκριμένο στέλεχος που ενοχοποιείται κάθε φορά, η έκταση της έκθεσης στον ιο, η ηλικία (σοβαρότερα περιστατικά αφορούν συχνά παιδιά), η γενική φυσική κατάσταση του ασθενούς και η πρόσβαση σε ιατρική διάγνωση και φροντίδα. Δε θεωρείται τυχαίο το γεγονός ότι στις ενδημικές περιοχές της Αφρικής τα ποσοστά θνησιμότητας από τη νόσο αγγίζουν το 10% των διαγνωσμένων με τη λοίμωξη, ενώ στις χώρες του Δυτικού κόσμου είναι χαμηλότερα τα % νοσηρότητας και θνησιμότητας.

Οι επιπλεγμένες περιπτώσεις που ευτυχώς δεν είναι συχνές, μπορεί να εκδηλωθούν με σοβαρή λοίμωξη του κατώτερου αναπνευστικού (βρογχοπνευμονία) ή του κεντρικού νευρικού συστήματος (εγκεφαλίτιδα), με οφθαλμοπάθεια (μολυσματική κερατίτιδα), σήψη ακόμη και θάνατο.

Πως πραγματοποιείται η διάγνωση;

Η αξιολόγηση της κλινικής εικόνας του ασθενούς συμβάλλει στην πραγματοποίηση της διάγνωσης. Παρόλα αυτά, η εργαστηριακή επιβεβαίωση είναι απαραίτητη για τη διαφορική διάγνωση της νόσου από άλλες παθολογίες, όπως ανεμευλογιά, ιλαρά, σύφιλη, ψώρα, βακτηριακές δερματοπάθειες, φαρμακευτική αλλεργία κ.α.

Το προτιμητέο δείγμα προς ανάλυση αποτελεί το υλικό από τη δερματική βλάβη, που φυλάσσεται σε σωληνάριο (αποστειρωμένο, στεγνό, άνευ μέσου μεταφοράς ιου), διατηρούμενο σε χαμηλή θερμοκρασία, ενώ η εξέταση εκλογής χαρακτηρίζεται η Αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης (PCR). Η μικρή διάρκεια της ιαιμίας καθιστά τη μοριακή εξέταση σε δείγμα αίματος μη αξιόπιστη.

Ποια είναι η θεραπευτική προσέγγιση;

Η ευλογιά των πιθήκων αποτελεί συνήθως μια αυτοϊούμενη ασθένεια, όπου στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων οι νοσούντες εκδηλώνουν ήπια εικόνα λοίμωξης, που αποδράμει σε λίγες εβδομάδες και η ιατρική παρέμβαση είναι αχρείαστη. Όπου υπάρχουν επιπλοκές, ο ασθενής δύναται να λάβει και ενδονοσοκομειακή φροντίδα, ανάλογα με τη σοβαρότητα.

Πως μπορεί να υπάρξει πρόληψη μετάδοσης στην κοινότητα;

Καταρχάς κρίνεται απαραίτητη η επικοινωνία με θεράποντα ιατρό για καθοδήγηση και παρέμβαση, σε εμφάνιση φυσσαλιδώδους εξανθήματος με προηγηθέν ταξίδι στην Κεντρική ή Δυτική Αφρική τις τελευταίες 3 εβδομάδες ή ύπαρξη επαφής με άτομο που το έκανε και εμφάνισε συναφή συμπτωματολογία. Η απομόνωση του ασθενούς αποτρέπει τη διασπορά της νόσου, διευκολύνει τη θεραπευτική αντιμετώπιση και επιτρέπει την επιδημιολογική επιτήρηση επαφών.

Απαραίτητα τηρούμε βασικά μέτρα ατομικής υγιεινής (αντισηψία χεριών, αποφυγή πρόσωπο με πρόσωπο σε κοντινή απόσταση με άτομα που δεν αισθάνονται καλά), δεν μοιραζόμαστε ρούχα, κλινοσκεπάσματα και αντικείμενα με πρόσωπα που εμφανίζουν δερματικές βλάβες, δεν πλησιάζουμε άγρια ζώα και αποφεύγουμε την κατανάλωση κρέατος ατελώς μαγειρεμένου.

Υπάρχει εμβόλιο κατά της ευλογιάς των πιθήκων;

Ειδικό εμβόλιο έναντι του ιου της ευλογιάς των πιθήκων έως σήμερα δεν υπάρχει, ωστόσο θεωρείται ότι το εμβόλιο έναντι της ευλογιάς (δαμαλισμός) μπορεί να παρέχει κάποια προστασία.

Υπό εξέταση αποτελεί ο στοχευμένος εμβολιασμός εντός 4 ημερών από την στενή επαφή με διαγνωσμένο κρούσμα (ατόμων του περιβάλλοντός του ή ιατρονοσηλευτικό προσωπικό) και εργαστηριακών υπαλλήλων, που επεξεργάστηκαν δείγματα του πάσχοντος. Δεν συστήνεται ο μαζικός εμβολιασμός.

Σύμφωνα με την πρόσφατη ανακοίνωση της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, o Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων έχει αδειοδοτήσει τροποποιημένο εμβόλιο κατά της ευλογιάς (Imvanex) που προορίζεται για ενήλικα άτομα υψηλού κινδύνου.

Στην Ελλάδα ο εμβολιασμός κατά της ευλογιάς σταμάτησε τη δεκαετία του 1970, οπότε άτομα άνω των 50 ετών πιθανολογείται (δεν είναι τεκμηριωμένο) να προστατεύονται μερικώς από την επίμαχη λοίμωξη.

Απευθυνθείτε στο μεγαλύτερο δίκτυο ιατρείων του Συνεταιρισμού Εργαστηριακών Ιατρών Medisyn και ζητήστε να ενημερωθείτε από τον ιατρό βιοπαθόλογο σας. Κλείστε εύκολα ραντεβού μέσω του vriskodiagnostiko!