Οστεοπόρωση – μια σιωπηρή επιδημία της εποχής μας

Οι διαταραχές του οστικού μεταβολισμού αποτελούν σήμερα μια συχνή κλινική πρόκληση, καθώς ο πληθυσμός στις ανεπτυγμένες χώρες γερνά, αυξάνοντας την ανάγκη για χρήση νέων αξιόπιστων διαγνωστικών εργαλείων πέραν της κλινικής και απεικονιστικής προσέγγισης.

Ποιες διεργασίες επιτελούνται φυσιολογικά στα οστά;

Ο οστίτης ιστός είναι ένας μεταβολικά ενεργός ιστός. Υφίσταται διαρκή αναδιαμόρφωση (bone turnover) μέσω δυο αντιρροπιστικών διεργασιών, του οστικού ανασχηματισμού (δράση οστεοβλαστών) και της  οστικής αποδόμησης (δράση οστεοκλαστών). Κάτω από φυσιολογικές συνθήκες η ποσότητα του οστού που αναδομείται είναι ίση με αυτή που αφαιρείται (οστικό ισοζύγιο). Όταν διαταράσσεται αυτή η ισορροπία, προοδευτικά χάνονται τα δομικά του ιχνοστοιχεία που συνεισφέρουν στην πυκνότητα και αντοχή του.

Πως εξασφαλίζεται φυσιολογικά η παραπάνω ισορροπία;

Το οστικό ισοζύγιο ρυθμίζεται μέσω της δράσης ορμονών (π.χ στεροειδών, παραθορμόνης και βιταμίνης D) και τοπικών μεσολαβητών (π.χ αυξητικών παραγόντων και κυτοκινών).

Τι ονομάζουμε οστεοπενία και τι οστεοπόρωση;

Η οστεοπενία είναι μια χρόνια πάθηση του μεταβολισμού των οστών με ποσοτικές και ποιοτικές μεταβολές. Όταν επέλθει μεγάλη ελάττωση της οστικής πυκνότητας,  τότε αναφερόμαστε σε εγκατεστημένη οστεοπόρωση με αυξημένο κίνδυνο καταγμάτων.

Γιατί η οστεοπόρωση χαρακτηρίζεται ως σιωπηλή νόσος;

Χαρακτηρίζεται ως σιωπηλή νόσος, γιατί συνήθως δεν έχει συμπτώματα μέχρι την εμφάνιση καταγμάτων. Τα κατάγματα εμφανίζονται χωρίς ιδιαίτερη άσκηση πίεσης με συχνότερα αυτά που συμβαίνουν στο μηριαίο οστό, στην σπονδυλική στήλη και στον καρπό. Τα κατάγματα μπορεί να συνοδεύονται με ιδιαίτερο πόνο ή/και αδυναμία,που επιδεινώνουν την υγεία και ποιότητα ζωής του.

Πόσα είδη οστεοπόρωσης έχουμε;

Διακρίνουμε την πρωτοπαθή και την δευτεροπαθή οστεοπόρωση. Η πρωτοπαθής οστεοπόρωση, που είναι και η συχνότερη μορφή, εμφανίζεται ως συνέπεια της προοδευτικής απώλειας της οστικής μάζας, και συμβαίνει φυσιολογικά με την αύξηση της ηλικίας (κυρίως σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες), ενώ η δευτεροπαθής οστεοπόρωση εγκαθίσταται σε έδαφος κάποιας άλλης νόσου (π.χ ενδοκρινικής, γαστρεντερικής, ρευματοειδούς αρθρίτιδας), ή παρατεταμένης φαρμακευτικής θεραπείας (π.χ με κορτικοστεροειδή ή ανοσοκατασταλτικά) ή ως αποτέλεσμα χρόνιας ακινητοποίησης.

Ποια η σημασία του εργαστηριακού ελέγχου;

Η παρακολούθηση των επιπέδων των δεικτών του οστικού μεταβολισμού καθώς και άλλων ουσιών που σχετίζονται με οστικές διαταραχές (σε δείγματα αίματος ή ούρων ανάλογα), μας εξασφαλίζουν τη δυνατότητα πρόληψης ή διάγνωσης μιας εγκατεστημένης διαταραχής ή την θεραπευτική παρακολούθηση.

Συγκεκριμένα, μπορεί να ζητηθεί να προσδιοριστούν στον ορό ορμόνες, οι διαταραχές των οποίων συνοδεύουν νόσους που σχετίζονται με οστεοπόρωση (π.χ T4, TSH, PTH, FSH, τεστοστερόνης, βιταμίνης D), ή να γίνουν άλλες στοχευμένες εξετάσεις όπως  π.χ ηλεκτροφόρηση πρωτεϊνών,σε υποψία πολλαπλούν μυελώματος που συνοδεύεται με οστεολύσεις.

Οι οστικοί δείκτες που ελέγχονται για την αξιολόγηση του ρυθμού του οστικού μεταβολισμού (δεν είναι διαγνωστικές αλλά ενδεικτικές) είναι δύο ειδών:

α) δείκτες οστικής απορρόφησης και β) δείκτες οστικής παραγωγής.

Τι είναι οι δείκτες οστικής απορρόφησης και τι οστικής παραγωγής;

Οι δείκτες οστικής απορρόφησης είναι ουσίες που βρίσκονται στον ορό ή τα ούρα, η συγκέντρωση των οποίων  παρέχει ενδείξεις για το ρυθμό οστικής απώλειας. Αυτοί  μπορεί να είναι, προϊόντα αποδόμησης του κολλαγόνου (π.χ τελοπεπτίδια ) ή άλλες όπως π.χ του ασβεστίου.

Οι δείκτες οστικής παραγωγής είναι ουσίες που βρίσκονται στον ορό, και παρέχουν ενδείξεις για το ρυθμό σχηματισμού του οστίτη ιστού. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται ουσίες σχετιζόμενες με τη νεοσύνθεση του κολλαγόνου (π.χ προπεπτίδια τύπου Ι προκολλαγόνου) ή άλλες που σχετίζονται με την οστεοβλαστική δραστηριότητα (π.χ οστεοκαλσίνη).

Ποιοι παράγοντες ελαττώνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης οστεοπόρωσης;

Η καλύτερη θεραπεία για την οστεοπόρωση είναι η πρόληψη, και  αφορά  την  τροποποίηση των συνηθειών της καθημερινότητας. Αυτή  επιτυγχάνεται με την μεγιστοποίηση της οστικής μάζας κατά την νεανική ηλικία  και ελαχιστοποίηση της οστικής απώλειας κατά τη γήρανση και την εμμηνόπαυση.

Πέραν του εργαστηριακού προληπτικού ελέγχου, συνιστάται η συστηματική

• γυμναστική (περπάτημα, προπόνηση με αντίσταση)
• έκθεση στον ήλιο
• διατροφή με τροφές πλούσιες σε ασβέστιο και βιταμίνη D
• παρακολούθηση σωματικού βάρους

και στον αντίποδα

• διακοπή καπνίσματος
• κατανάλωση αλκοόλ και καφέ με μέτρο

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις δυνατότητες ελέγχου , μπορείτε να απευθυνθείτε στο βιοπαθολογικό ιατρείο της περιοχής σας που υπάρχει στο Vriskodiagnostiko.gr